Táo bón ở trẻ em dưới 1 tuổi

1. Táo bón là gì?

Bình thường, khi thức ăn đã tiêu hóa, đi dọc theo ruột, các chất dinh dưỡng và nước được hấp thu, còn chất thải trở thành phân. Để phân mềm cần hội tụ đủ hai điều kiện là: lượng nước nằm lại trong phần chất thải là vừa đủ; các cơ của ruột già và trực tràng co giãn đẩy phân dọc theo ruột ra bên ngoài. Sự rối loạn của một trong hai cơ chế này như quá ít nước hoặc nhu động ruột kém có thể gây táo bón. Táo bón là hiện tượng đi ngoài phân cứng và không thường xuyên.

2. Khi nào có thể nói trẻ bị táo bón?

Cơ thể mỗi người vận hành theo một quy luật riêng. Ở trẻ dưới 1 tuổi, các bé vẫn không ngừng học hỏi để thích nghi với môi trường sống. Mỗi bé sẽ tự quyết định cho mình thời gian thích hợp để đào thải các chất cặn bã ra khỏi cơ thể. Một khi phân của trẻ mềm, không rắn, không gây chảy máu hậu môn thì không gọi là táo bón.

Thông thường, trẻ sơ sinh đi ngoài vài lần mỗi ngày, phân mềm, sền sệt, nhất là trẻ đang bú mẹ. Trẻ từ 0 đến 6 tháng tuổi nuôi bằng sữa công thức thường đi ngoài ít hơn, phân cứng và sẫm màu hơn. Khi bắt đầu ăn dặm, phân của trẻ sẽ có khuôn và số lần ít hơn. Bên cạnh đó, trong sữa mẹ có các chất nhuận tràng nên nếu bà mẹ có chế độ ăn hợp lý, uống nhiều nước và ăn nhiều chất xơ thì các bé ít khi bị táo bón. Trái lại, các bé dùng sữa công thức thường gặp phải vấn đề này hơn.

Việc đánh giá tình trạng táo bón ở trẻ dựa trên tính chất phân chứ không phải số lần đi ngoài. Táo bón là hiện tượng đi ngoài phân cứng và không thường xuyên. Trẻ bị táo bón là trẻ có số lần đi cầu ít hơn bình thường, đi cầu khó khăn (phân cứng hay phân to, đi ngoài đau, đôi khi có máu). Nếu trẻ bị táo bón lâu ngày kéo dài hơn 2 tuần được gọi là táo bón mạn tính, trước thời gian này gọi là táo bón cấp tính.

2. Khi nào có thể nói trẻ bị táo bón?

Cơ thể mỗi người vận hành theo một quy luật riêng. Ở trẻ dưới 1 tuổi, các bé vẫn không ngừng học hỏi để thích nghi với môi trường sống. Mỗi bé sẽ tự quyết định cho mình thời gian thích hợp để đào thải các chất cặn bã ra khỏi cơ thể. Một khi phân của trẻ mềm, không rắn, không gây chảy máu hậu môn thì không gọi là táo bón.

Thông thường, trẻ sơ sinh đi ngoài vài lần mỗi ngày, phân mềm, sền sệt, nhất là trẻ đang bú mẹ. Trẻ từ 0 đến 6 tháng tuổi nuôi bằng sữa công thức thường đi ngoài ít hơn, phân cứng và sẫm màu hơn. Khi bắt đầu ăn dặm, phân của trẻ sẽ có khuôn và số lần ít hơn. Bên cạnh đó, trong sữa mẹ có các chất nhuận tràng nên nếu bà mẹ có chế độ ăn hợp lý, uống nhiều nước và ăn nhiều chất xơ thì các bé ít khi bị táo bón. Trái lại, các bé dùng sữa công thức thường gặp phải vấn đề này hơn.

5. Điều trị táo bón cho trẻ em dưới 1 tuổi như thế nào?

5.1 Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Với trẻ bú mẹ bị táo bón, người mẹ cần xem xét lại chế độ ăn của mình, nên uống thêm nước và ăn thêm nhiều chất xơ;
• Cho bé uống đủ nước, với trẻ nuôi bằng sữa công thức cần pha sữa đúng tỷ lệ, ít nước quá có thể dẫn đến táo bón, còn nhiều nước quá có thể gây suy dinh dưỡng;
• Cho trẻ ăn bữa nhỏ, chia thành nhiều bữa trong ngày để tạo điều kiện cho ruột tiêu hóa sữa tốt hơn. Tốt nhất cha mẹ nên chia đôi từng bữa sữa và tăng số lần ăn của trẻ lên gấp đôi;
• Quan sát kỹ, khi thấy bé có biểu hiện muốn đi ngoài như nhăn mặt, rặn,… cần nhanh chóng dùng các biện pháp hỗ trợ để giúp bé đi ngoài dễ dàng hơn;
• Thêm nước mận pha loãng hoặc nước táo vào bình sữa của bé (trẻ dưới 4 tháng nên dùng 10 – 20ml nước mận, hòa với sữa theo tỷ lệ 1:6, uống 1 lần/ngày; trẻ trên 4 tháng nên hòa 30ml nước mận với sữa theo tỷ lệ 1:4, uống 1 – 2 lần/ngày; trẻ trên 6 tháng có thể dùng nước táo thay thế). Kiên trì cho trẻ sử dụng nước ép mận, táo sẽ giúp bé đi tiêu dễ dàng hơn;
• Nếu trẻ bắt đầu ăn dặm, phụ huynh có thể cho bé ăn bột ngũ cốc lúa mạch thay cho bột ngũ cốc gạo . Ngoài ra, cha mẹ cũng nên cho trẻ ăn các loại trái cây có nhiều chất xơ và rau (đã nghiền nát) như mơ, mận, khoai lang, lê, đào, đậu, bông cải hoặc cải bó xôi để phòng ngừa và điều trị táo bón.

5.2 Massage

• Cha mẹ dùng đầu ngón tay nhẹ nhàng xoa bụng của trẻ theo chiều kim đồng hồ, ấn nhẹ ở phía bên phải. Bụng mềm là tốt, còn bụng cứng là biểu hiện của tình trạng táo bón. Thực hiện động tác xoa bụng cho bé trong 5 – 10 phút để thúc đẩy nhu động ruột, giúp bé tiêu hóa tốt hơn và hỗ trợ điều trị táo bón hiệu quả. Nếu bụng bé bị chướng cần đưa bé đi khám bác sĩ;
• Nắm vào mắt cá hai chân bé rồi di chuyển theo động tác bé đạp xe trong khoảng 5 – 10 phút. Động tác này làm tăng áp lực cơ bụng lên ruột, giúp bé đi ngoài dễ dàng hơn;
• Bế bé quanh nhà trong tư thế ngồi xổm (đặt mông bé lên cánh tay, chân bé gập vào bụng). Tư thế này làm tăng áp lực lên trực tràng, giúp bé đi ngoài dễ dàng hơn;
• Massage cho bé trong bồn tắm: ngâm bé trong chậu nước tắm sao cho nước ngập ngang ngực, nhẹ nhàng massage bụng bé theo chiều kim đồng hồ, khi thấy bé có biểu hiện muốn rặn, cha mẹ cần nâng cao 2 chân của bé, ép về phía bụng. Sau đó, cha mẹ chờ một lát và chuẩn bị thu dọn chất thải của bé. Thực hiện việc này nhiều lần sẽ giúp trẻ có thói quen đi ngoài đúng giờ và không bị táo bón nữa;
• Khi thay tã, cha mẹ nên nhẹ nhàng lau tròn xung quanh khu vực hậu môn để kích thích bé đi ngoài đúng thời điểm phù hợp.

Khi áp dụng các biện pháp chăm sóc trẻ bị táo bón trên nhưng vẫn không cải thiện tình hình, có thể nguyên nhân là do bé không dung nạp được đạm trong sữa bò. Phụ huynh nên cân nhắc cho trẻ dùng sữa đạm thủy phân một phần, có tham khảo ý kiến bác sĩ. Ngoài ra, trẻ có phân cứng, đi cầu khó, bị nứt hậu môn có thể cần được bác sĩ kê thuốc làm mềm phân cho trẻ dễ đi cầu, sau đó tập thói quen đi cầu vào một thời điểm cố định trong ngày.

6. Trẻ bị táo bón khi nào nên đi khám?

Khi trẻ bị táo bón, biện pháp tốt nhất là phụ huynh nên đưa bé đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi về tiêu hóa để không bỏ sót các bệnh lý khác, giúp điều trị bệnh sớm và hiệu quả hơn. Ngoài ra, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế khi bé có các dấu hiệu sau:

• Bé bị đau bụng dữ dội;
• Chưa đi tiêu sau hơn 24 giờ so với bình thường ở trẻ dưới 4 tháng tuổi;
• Chướng bụng, nôn ói;
• Chậm lớn;
• Tiêu chảy có máu;
• Chậm phát triển thần kinh;
• Hậu môn bất thường;
• Có dấu hiệu nghi ngờ táo bón bệnh lý.

Cách đề phòng táo bón ở trẻ em dưới 1 tuổi tốt nhất là tập cho trẻ có thói quen đi ngoài vào một giờ cố định trong ngày. Đồng thời, với trẻ sau tuổi ăn dặm, phụ huynh nên cho bé ăn nhiều rau quả để cung cấp đủ chất xơ cần thiết, làm phân mềm và đi tiêu dễ hơn.

dựa trên tính chất phân chứ không phải số lần đi ngoài. Táo bón là hiện tượng đi ngoài phân cứng và không thường xuyên. Trẻ bị táo bón là trẻ có số lần đi cầu ít hơn bình thường, đi cầu khó khăn (phân cứng hay phân to, đi ngoài đau, đôi khi có máu). Nếu trẻ bị táo bón lâu ngày kéo dài hơn 2 tuần được gọi là táo bón mạn tính, trước thời gian này gọi là táo bón cấp tính.